“Het is onbetwistbaar dat onze toetreding tot Europa een succesvol project was”

Wat is uw beoordeling van de toetreding van Portugal tot de Europese Unie?

Ik denk dat het duidelijk is dat als we alle feiten over hoe Portugal er 40 jaar geleden uitzag vergelijken met hoe Portugal er nu uitziet, we de voordelen duidelijk kunnen zien. En dan heb ik het niet alleen over de financiële middelen die naar Portugal zijn gekomen, hoewel die wel positieve gevolgen hebben gehad, zoals het infrastructuurnetwerk, wegen, ziekenhuizen, gezondheidscentra, scholen, wetenschappelijke productie, het aantal proefschriften – het aantal dat 40 jaar geleden werd gepubliceerd en het aantal dat we nu produceren is niet vergelijkbaar – het vermogen om banen te creëren en het inkomen per hoofd van de bevolking van de Portugezen. Als we vergelijken hoe Portugal er 40 jaar geleden uitzag en hoe Portugal er nu uitziet, is de conclusie onomstotelijk dat onze toetreding tot Europa een succesvol project was.

Kunnen we zeggen dat er één land vóór was en een ander land ná?

Ik denk dat je dat in zekere zin wel zou kunnen zeggen.

Portugal heeft toegang gehad tot middelen die het nooit zou hebben gehad, namelijk de euro, maar budgettair gezien is het onderworpen aan strengere regels. Is dit de andere kant van de medaille?

Dit komt voort uit ons bestaan ​​in de maatschappij. Het is ook het geval op nationaal niveau met de bestaande regels, waar we rechten maar ook plichten hebben. Deze regels die ons dwingen tot strengere overheidsrekeningen zijn niet per se negatief, omdat een land dat schulden maakt een zware erfenis achterlaat voor toekomstige generaties. Als we schuldenlimieten hebben die voortvloeien uit onze deelname aan de Economische en Monetaire Unie, is dat niet bepaald een nadeel, maar de garantie dat we jonge Portugezen niet ruïneren, die zonder deze regels geboren zouden kunnen worden in een land met veel meer schulden en veel meer afhankelijk.

U vertelde ons onlangs dat ongeveer 80% van de nationale wetgeving in Brussel of Straatsburg ontstaat. Is dat positief?

Het valt niet te ontkennen dat een groot deel van de wetgeving tegenwoordig in Brussel of Straatsburg ontstaat en een directe of indirecte oorsprong kan hebben. Waarom? Omdat de rechtsnormen die als verordeningen worden goedgekeurd, in alle Europese landen exact dezelfde toepassing hebben, worden ze goedgekeurd als richtlijnen die doelstellingen en regels vaststellen, maar elke lidstaat kan de wetgeving vervolgens aanpassen aan zijn nationale specificiteit. Dit betekent dat er Europese wetgeving is die in Portugal wordt aangepast via de Wet van de Assemblée de la République en die hier mogelijk niet exact hetzelfde is als in Spanje, Frankrijk, Italië of een andere lidstaat van de Europese Unie. En bij deze onderhandeling over rechtsnormen moeten we rekening houden met wat in het algemeen belang is, omdat het Europese rechtsnormen zijn, maar we moeten ook het nationale belang beschermen, namelijk hoe Portugal goed met deze regels kan leven. En vanuit dit oogpunt, aangezien het Europese wetgevingsproces in de praktijk een tweekamerstelsel is, omdat het via het Parlement en de Raad verloopt, is het wenselijk dat er coördinatie is tussen de Portugese regering en de verschillende parlementaire fracties die in het Europees Parlement vertegenwoordigd zijn. De interpretatie van het nationale belang kan per partij verschillen, maar het is belangrijk dat we gecoördineerd zijn, vooral omdat het nationale belang vaak alleen wordt beschermd wanneer Portugezen uit verschillende politieke stromingen dezelfde kant op roeien. Samenwerking en medewerking zijn erg belangrijk bij deze beslissing.

Hoe schat u, op basis van uw ervaring, het gewicht van Portugese politici in het Europees Parlement in?

In veel functies is nationale vertegenwoordiging alleen niet voldoende; er moet ook rekening worden gehouden met het prestige dat elke persoon kan hebben. Dit gebeurt in alle organen; er zijn Portugezen die meer opvallen en Portugezen die minder opvallen. In alle Europese organen zijn er Portugezen die de grootst mogelijke prominentie hebben gehad. Bijvoorbeeld José Manuel Durão Barroso, die tien jaar voorzitter van de Europese Commissie was. In al de decennia dat de Europese Gemeenschap bestond, kwamen de voorzitters van de Europese Commissie altijd uit de oprichtende landen. Ze waren Italiaans, Duits, Frans, Belgisch of Nederlands. De enige uitzondering was een Britse president en de andere uitzondering was de Portugese president. Portugal heeft iets bereikt wat de meeste Europese landen nooit is gelukt. Vandaag is António Costa voorzitter van de Europese Raad, een positie met grote verantwoordelijkheid en grote capaciteit binnen het 'concert' van de Europese instellingen. We hadden Teresa Anjinho, die met een grote meerderheid in het Europees Parlement werd gekozen tot Europees Ombudsman. Dit zijn drie voorbeelden van Portugezen die in het Europese discours als geheel opvielen.

Wat zijn de uitdagingen voor de Europese Unie in de huidige geopolitieke context? Is er extra zorg nodig?

Extra voorzichtigheid is zeker geboden. We leven in een onstabielere wereld, met meer geweld en een kans op oorlog die dichterbij is dan een paar jaar geleden. Daarom moeten we vanuit dit oogpunt vandaag de dag de veiligheid en defensie versterken. En het feit dat we een president van de Verenigde Staten hebben die het Westen niet zo standvastig lijkt te verdedigen als zijn voorgangers en die vaak de rol van de NAVO en zelfs de toepassing van Artikel 5, de garantie voor wederzijdse verdediging, in twijfel trekt, betekent dat Europa voor zijn veiligheid en defensie minder op anderen en meer op zichzelf moet vertrouwen. De verantwoordelijkheid van Europa is om zelf oplossingen te vinden om zijn veiligheid en defensie te versterken. Dit is een vereiste van de nieuwe tijd die een paar jaar geleden nog niet vanzelfsprekend was.

En tijdens de pandemie hebben we gezien hoe belangrijk het is om met één stem te reageren…

Daar twijfel ik niet aan. Het is duidelijk dat eenheid macht maakt en dat we samen sterker staan. En het voorbeeld van de pandemie leert ons twee lessen. De eerste is dat Europa, door de geschiedenis heen, altijd in staat is geweest om op crises te reageren. Wanneer de Unie met een crisis wordt geconfronteerd, lijkt ze oplossingen te vinden die destijds niet voor de hand lagen. Dit mag ons er natuurlijk niet toe aanzetten om te verlangen naar permanente crises, zodat de Unie de capaciteit heeft om te reageren, maar het geeft ons in ieder geval de zekerheid dat we, kijkend naar de geschiedenis, niet worden geblokkeerd door crises, dat we creatievere oplossingen hebben en dat we moeilijkheden benutten met intelligente reacties. En de tweede is dat we de regels tot het uiterste kunnen interpreteren. Dat wil zeggen, als we erover nadenken, hebben de Verdragen de Europese Unie geen specifieke bevoegdheid toegekend op het gebied van gezondheid. De kwestie van volksgezondheid was een nationale bevoegdheid, maar in het licht van de Covid-noodsituatie konden we het Gemeenschapsrecht zo interpreteren dat de Europese Commissie vaccins aanschafte en de distributie ervan verzekerde. Als deze beslissing niet was genomen, zouden sommige landen, waaronder Portugal, dat internationaal minder onderhandelingscapaciteit had, hun bevolking niet zo goed en snel hebben kunnen immuniseren als wij in Portugal. Deze les geeft ons ook stof tot nadenken voor vandaag, met name op het gebied van veiligheid en defensie. Als we intelligent genoeg waren om de verdragen op het gebied van COVID-19 en gezondheid te interpreteren om te kunnen reageren, zouden we dat misschien vandaag kunnen doen op het gebied van burgerschap en defensie, zonder dat we per se een herziening van de verdragen hoeven te starten, wat een concrete beslissing hooguit met 10 of 12 jaar zou uitstellen.

Hoe denk je dat partijen Europa de rode kaart geven en zelfs uit de eurozone willen stappen?

Ik zie dit als een tegenslag. De geschiedenis die onze deelname aan Europa vandaag heeft gevormd en betekent, zou morgen veel bitterder zijn als we alles zouden moeten opgeven wat we tot nu toe hebben bereikt en dat zou betekenen dat we terugvallen op wat, naar mijn mening, positieve prestaties voor Portugal zijn. Maar over het algemeen zien we niet veel partijen die pleiten voor een vertrek uit de Europese Unie. Er zijn partijen die wat kritischer staan ​​tegenover sommige instrumenten, waaronder de euro, maar ik zie in Portugal niet zulke radicale standpunten als in andere Europese landen. En in andere Europese landen waar radicalere standpunten zijn ingenomen, herinner ik me bijvoorbeeld dat Marine Le Pen in Frankrijk merkwaardig genoeg milder sprak over Europa toen ze dicht bij de macht was. Bij de laatste lokale verkiezingen, toen er een kans bestond dat Le Pen de tweede ronde zou winnen, matigde ze haar toespraak en pleitte ze niet langer voor een Franse uittreding uit de Europese Unie of een uittreding uit de euro. Ik denk dat sommige populistische politici die een radicalere toespraak houden, hun uitlatingen wat matigen omdat ze doordrongen zijn van het protestregister van de partij. Ze weten dat wat ze zeggen geen consequenties heeft en beseffen dat het wel consequenties zou kunnen hebben.

En de gevolgen van de Brexit zijn duidelijk zichtbaar…

Als u zich het debat ten tijde van de Brexit herinnert, maakten commentatoren zich grote zorgen over wat zij het domino-effect noemden. Eerst stapt het ene land uit, dan het andere. Wat er echter gebeurde, was precies het tegenovergestelde: het was een vaccineffect. Toen mensen zich de economische gevolgen van de Brexit van het Verenigd Koninkrijk realiseerden, dachten ze twee keer na. In plaats van een cumulatief effect dat de Brexit versnelde of zou kunnen versnellen, gebeurde er precies het tegenovergestelde. De interne cohesie van de organen en instellingen van de Europese Unie werd aanzienlijk versterkt. Iedereen reageerde eensgezinder, zelfs in de onderhandelingen met het Verenigd Koninkrijk. Ze beseften dat ze alleen sterker konden zijn door deze eenheid te behouden.

Aan de andere kant hebben we de 'sprongen' gezien die sommige landen hebben gemaakt bij hun toetreding tot Europa, zoals het geval is met Oost-Europese landen...

Ja, natuurlijk. Het lijdt geen twijfel dat ze geprofiteerd hebben van de Europese Unie. Sommigen van hen hebben ons zelfs ingehaald qua bbp per hoofd van de bevolking, wat betekent dat hun groei aanzienlijk is versneld, en dit rechtvaardigt het zogenaamde "recall-effect" dat de Europese Unie heeft. Op dit moment hebben we tien landen, waarvan Oekraïne het meest besproken is, maar het was niet het eerste land dat aan de deur klopte om lid te worden van de club. Alleen degenen die begrijpen dat er voordelen aan verbonden zijn, dat de club een goede plek is om te zijn en dat het de ontwikkeling van landen bevordert, willen lid worden van een club. Als lidmaatschap van de Europese Unie slecht zou zijn, zouden we meer Brexits zien, zouden meer landen willen vertrekken dan toetreden. Dit uitbreidingsbeleid en deze poging van anderen om lid te worden van de Europese Unie tonen duidelijk het succes van dit project aan.

Hij noemde het geval van Oekraïne, maar de toetreding zal langer duren dan Zelensky had gevraagd…

Ik geloof dat we onze solidariteit met Oekraïne al duidelijk hebben getoond en dat we dit elke dag blijven tonen in de hulp die we aan dat land verlenen en in de internationale druk die we uitoefenen om ervoor te zorgen dat Rusland, de binnenvallende en agressieve mogendheid, niet als overwinnaar uit dit conflict komt. Er zijn echter regels voor deelname aan de club, en deze regels zijn vastgelegd in de zogenaamde criteria van Kopenhagen, waarvan er drie in het bijzonder zijn. En wat van kandidaat-lidstaten wordt verwacht, is dat ze aantonen dat ze in staat zijn om toe te treden, met inachtneming van deze drie criteria. Dit is een proces dat niet van de ene op de andere dag kan worden voltooid; het is een proces dat zijn beloop heeft en niet zo snel gaat als we hadden gehoopt. In ieder geval hebben we Oekraïne al de status van kandidaat-lidstaat toegekend, samen met andere landen die zich daar al lang voor hadden aangemeld. We hebben al versneld wat we konden. Nu is er geen sprake meer van toetreding door gunsten. Dat wil zeggen, we kunnen landen die niet aan de drie criteria van Kopenhagen voldoen, niet toelaten tot de Europese Unie. Het is aan Oekraïne om dat te bewijzen en we moeten een einde maken aan de oorlogssituatie. Het is namelijk heel lastig voor een land dat openlijk in oorlog is met een ander land om toe te treden tot de Europese Unie, ook al weet het land dat Oekraïne is binnengevallen en niet de indringer.

Hoe belangrijk zijn de ceremonies ter gelegenheid van de 40e verjaardag van de toetreding van Portugal?

40 jaar is vier decennia. In deze vier decennia is het al mogelijk om dit succesverhaal te beoordelen. En het is goed om conclusies te trekken voor de toekomst. Wat mij belangrijk lijkt, is niet zozeer naar het verleden te kijken, hoewel dat altijd nuttig is, maar vooral onze blik op de toekomst gericht te houden. En ik geloof dat er onder jongeren, onder de publieke opinie, onder scholen een verhaal is over onze deelname aan Europa dat verteld moet worden, omdat het een verhaal is dat ons een goed gevoel geeft, omdat het Portugal met trots vervult, maar het is ook een verhaal dat er in Europa goed uitziet. Europa heeft de deur niet voor onze neus dichtgeslagen, het heeft ons toegelaten en vandaag maken we integraal deel uit van deze grote familie. En jonge Portugezen vormen een fundamenteel onderdeel van dit proces, want wat Europa en Portugal morgen zullen zijn, zal van cruciaal belang zijn voor hun levensstandaard en kwaliteit van leven.

Heb je nog herinneringen aan die tijd?

Ik herinner me nog goed de moeilijkheden die we destijds in Portugal hadden. En dat is niet alleen gebaseerd op statistieken, maar ook op onze herinneringen. We zien van de kleinste dingen tot de belangrijkste dingen hoe Portugal er 40 jaar geleden uitzag en hoe Portugal er nu uitziet.

Zoals bijvoorbeeld?

Van de kleinste en meest belachelijke dingen herinner ik me nog dat we uit Spanje kwamen en bij de grens moesten stoppen en een boete kregen als we meer dan twee pakjes snoep en meer dan een fles Gordon's Gin meenamen. Er waren niet alleen grenscontroles, maar er waren ook invoerrechten voor degenen die meer meenamen dan de toegestane hoeveelheid. Vandaag de dag is dat niet alleen zo met Spanje, maar met elk land waar we ons vrij kunnen bewegen. Er is vrij verkeer van personen, er is vrij verkeer van goederen, er zijn geen invoerrechten. We hebben de mogelijkheid om ons te vestigen. Elke Portugeos in deze landen wordt niet behandeld als immigrant, maar als burger. Ze hebben hun eigen rechten, ze hebben arbeidsrechten, ze hebben politieke rechten. Portugezen die in deze landen wonen, mogen stemmen en kunnen gekozen worden voor een lokaal bestuur in het land waar ze wonen. De status die de Portugezen vandaag de dag in Europa hebben, is niet te vergelijken met die van 40 jaar geleden.